Απ' το να μιλάμε για πράγματα, καλύτερα να τα πράτουμε. Πως το αποφασίζω αυτό; Δεν είναι δύσκολο, χρειάζεται λίγη θέληση.
Αν είναι αυτή η σωστή διαδικασία, τότε γιατί βλέπω τόσο μέτριο αποτέλεσμα; Εννοώ, είναι όλα αυτά που βλέπουμε αποτέλεσμα δράσης, που προυποθέτει γενναιότητα και αποφασιστικότητα. Πως να κάνεις λάθος όταν έχεις αυτά τα δύο; Πώς να κάνεις λάθος τόσο συχνά; Η απάντηση είναι: Περιορισμός της ελεύθερης βούλησης. Στους περισσότερους γίνεται ασυνείδητα και καταλήγουν να εκφραστούν με ελλιπή τρόπο. Βέβαια, όπως εξήγησα, αυτός ο τρόπος είναι αρκετος για τη λειτουργία, αλλά όχι για να είμαστε ευτυχείς. Ή, για να το πω καλύτερα, η ικανοποίηση κυμαίνεται γύρω από ένα μέσο όρο, αρκετά, χμ, χαμηλό.
Αυτά σε γενικές γραμμές. Για τον Θουκιδίδη ήταν φανερό. Αν διδαχτείς απ' την ιστορία, δε θα ξανακάνεις τα ίδια λάθη. Στ' αλήθεια όμως, πόσο αποτελεσματικός είναι ο άνθρωπος; Φαίνεται να παρεμβάλεται πάντα κάτι μεταξύ σφύρας και άκμωνος. Επιστρατεύω αυτή την ηχητική αναλογία, είναι καλό να καλούνται όλες οι αισθήσεις στην προσπάθεια για επίλυση δύσκολων προβλημάτων. Ο Ήφαιστος στο εργαστήρι του. Να καλούνται και οι θεοί. Εντάξει, τώρα κάνω λογοτεχνία. Ίσως αυτή είναι η απάντηση.

Τώρα μπορώ να αποδεχτώ ότι αυτό που κάνω είναι ελάσσονος σημασίας και δεν με ενδιαφέρει και πολύ. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, νέος, έκανε τον Βερόκιο να αφήσει τα πινέλα, λέει ο μύθος, όταν είδε τη ζωγραφική του μαθητή του. Μετά, διαβάζω Μαριβώ και υπαινίσσετα ότι οι άνθρωποι κάποιας αξίας αποστερούνται, σαν κανόνα, της σημαντικής θέσης που τους αξίζει. Θέλω να πιστεύω ότι αυτές οι υποδείξεις είναι σημαντικές, αλλά αμέσως φαντάζομαι κάποιον να χλευάζει την έπαρσή μου.
Θα ήθελα να προσδιορίσω το περιεχόμενο του χλευασμού, όπως το καταλαβαίνω εγώ: είναι τόσο πολλά τα σημεία που δεν προλαβαίνω να τα καταγραψω. Προσπαθώ: Ο ενδοσκοπικός τόνος είναι για κλάματα, προσδίδω κύρος σε δηλώσεις που ελέγχονται για τη σοβαρότητά τους, ασχολούμαι με πράγματα δευτερεύοντα για τη ζωή μου, έκφραση παγιδευμένη σε κλισέ, αδικαιολόγητα ελιτίστικη θεματολογία, αναφορές εκτός του πλαισίου, απουσία πλαισίου, απουσία ευρύτερου σχεδίου που να οδηγεί σε κάποιο στόχο. Το γεγονός ότι όλα αυτά μπορούν να μου καταλογιστούν, μειώνοντάς με.
Μου άρεσε αυτό που είπα, ότι δε στοχεύω σε κάτι διατυπώνοντας αυτούς τους συλλογισμούς. Ίσως αν είχα κάποιο στόχο κάθε φορά να ήταν πιο λογικό το όλο πράγμα.
Ωραία, να ένας στόχος: Θέλω να αποδείξω ότι ξέρω τα όρια που μπορώ να είμαι κακός. Ποιός ο σκοπός να είσαι κακός; η ηδονή. Ο ηδονισμός είναι μια αρχή που μπορεί να κυβερνάει τον βίο.
Λοιπόν, ίσως να μπορώ να είμαι κακός στον βαθμό που μπορώ να είμαι κακός με τον εαυτό μου. Γενικά, έχω την τάση να κρατάω στο σκοτάδι όλα τα πράγματα που με κάνουν να έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση. Είναι η αρχή ότι δεν πρέπει να λες τίποτα κακό για τον εαυτό σου.

Δεν αποζητούμε τη συμμετρία. Απλά αυτή η γραμμή που βλέπω πρέπει να προδιαγράφει... είναι δύσκολο να το ορίσω, να το δω σαν κάτι ολοκληρωμένο. Ξεκινάει σ' ένα σημείο, συγκεντρόνομαι για λίγο σ' αυτό, αλλά με εκνευρίζει η έλλειψη κάθε νοήματος, η απόσταση από οτιδήποτε ανώτερο, που θα αψηφούσε το ψέμα, θα υπερέβαινε το εφήμερο. Γι' αυτό μου αρέσει η ζωγραφική τόσο, τραβάς μια γραμμή, κάνεις τον τριδιάστατο κόσμο να μπει σ' ένα πιο απλό κοστούμι δύο διαστάσεων, αποφασίζεις τί είναι σημαντικό σ' όλο τον φλύαρο, φαίνεται, διηγηματικό ρυθμό της όρασης.

Ποιό είναι το κακό να είσαι στα όρια του αλκοολισμού και ποδοσφαιρόφιλος; Σκεφτείτε πόσο καλά θα νιώθεις. Ανάμεσα σε δύο αγάπες. Με αυτούς τους δύο πυλώνες μπορείς να χτίσεις μια ζωή που να 'χει νόημα. Εννοώ, πιάστε έναν οποιονδήποτε τύπο από αυτούς. Θα έχουν μερικά πράγματα να σας πουν για τη ζωή.
Εγώ νιώθω ότι δεν ξέρω καν ποιός είμαι. Νομίζω ότι θα σταματήσω τον εαυτό μου στον χρόνο και θα 'χω το προνόμιο να τον μελετήσω, να τον ορίσω. Μισοκλείνω τα μάτια μπροστά στα πορτρέτα τα ζωγραφισμένα από μεγάλους ζωγράφους, μήπως ανακαλύψω κάτι στο παιχνίδισμα του φωτός με τη σκιά. Ποιές είναι όμως οι συνθήκες κατά τις οποίες έχουμε την καλύτερη θέαση του εαυτού μας ή κάποιου άλλου; Τι μπορεί να αποκαλύψει το παιχνίδι των σκιών; Τι μπορείς να καταλάβεις έστω κι αν κοιτάς κάποιον στα μάτια;
Μπορεί να είναι κάθε στιγμή ο εσωτερικός μονόλογος μια προσπάθεια να δούμε βαθύτερα μέσα στα πράγματα, αν υπάρχει κάποιο βαθύτερο νόημα; Μια διαπραγμάτευση για να κρατήσουμε τη ζωή απ' τη θετική πλευρά, χωρίς να απομακρυνόμαστε πολύ από την αλήθεια. Πόσο η κατανόηση είναι ένα παιχνίδι με καθρέφτες.